Forskjellane har aldri vore mindre i Norge!

Årets trontaledebatt var prega av formueskatt debatt. Den nye Frisch-rapporten ble det argumentert for. 5 års feilaktig argumentasjon frå venstresida gjentok seg. Gang på gang blei det hevda at forskjellene aukar, men er det rett?

Dette blogg innlegget er i det store og heile basert på e post frå Ole Hauso.

1. Forskjellane, som aldri har vore mindre i Norge!
   
   a. Med lønnslippen som den smale målestokk på ulikheit, måtte tusendelen takast i bruk av SSB i utviklinga frå 2013 til 2019, her framført på Nrk Debatten.

Med lønnslippen som den smale målestokk på ulikheit, måtte tusendelen takast i bruk av SSB i utviklinga frå 2013 til 2019 for å dokumentera forskjellar. 

b. Lite omtalt frå definisjonsmakta si side, er Rolf Aaberge sitt utvida begrep av "inntekt". Verdens største grunnpakke; over 250.000 kroner via statsbudsjettet og 50.000 kroner over 2013-nivå, synest å ha så liten verdi at det vert neglisjert av ei samla venstreside. Men må våre eigne stortingsrepresentantar neglisjera denne kunnskapen?

SSB om dette:
"Basert på data fra Eurostat for 2009 var Gini-koeffisienten i fordelingen av disponible kontantinntekter i Norge lik 0,24 (Aaberge, Langørgen og Lindgren, 2013); altså lik ulikheten i den tilsvarende fordelingen i 2013. Ved å legge til verdien av sentrale offentlige tjenester utført av sykehusene og de videregående skolene, falt verdien av Gini-koeffisienten til 0,18. Resultatene ovenfor viser at fordelingen av personbaserte inntektsdata fra skatteligningen gir et ufullstendig bilde av fordelingen av økonomisk velferd i Norge."

https://www.ssb.no/inntekt-og-forbruk/artikler-og-publikasjoner/inntektsulikhet-i-norge-i-lys-av-piketty-debatten

Men me har jo mange fleire fordeler enn «gratis» sjukehus og utdanning! Alle utgifter på statsbudsjettet er jo del av vår indirekte velferd, som politi, rettsstaten, forsvaret og teknisk etat på Askøy som jobbar for god vannkvalitet.

c. Kjøpekraft for dei lågtløna: Aldri har forskjellane vore mindre. I 1965 kosta dette svart / kvitt fjernsynsapparatet av kvalitet ingen ville ha i dag -sjølv på hytta, 6 vekers arbeidsinnsats. Betyr ikkje dette noko på utjevning når alle i dag har råd til tidsbesparande kjøleskap, vaskemaskin, oppvaskmaskin og frys, kjøpt for to dagsløner mot to månadsløner på 1950-talet?

 

d. Formuen til dei lågtløna.

Rolf Aaberge har i hans siste rapport om ulikheit på det mest kreative vis, utvida begrepet til å inkludera formuen i bedriften han eig, inn i ei inntektsberekning. Vår velferd, den norske grunnpakken er gjennom statsbudsjettet heva med ca. ein sjettedel ved hjelp av gevinsten i oljelotteriet. Samanlikna med svensken, kva betyr vel 40.000 kroner ekstra statlege subsidiar over eit liv? Som Jens Stoltenberg sin pensjon kan reknast til 10'tals millionar, kan også "oljepensjonen" reknast til i storleiken eit par millionar kroner. Men denne er lik for fattig som rik, og utjevnar såleis forskjellar mellom arbeidar og grosserar.

 

I eksempelet over har "den rike" i utgangspunktet 4 gonger så stor formue som arbeider Hansens eine million. Dette gir ikkje heile biletet. Ved å setja verdien av oljetilskotet til 2 millionar kroner, er forskjellen redusert til "kun" det dobbelte, 6 vs. 3 millionar i formue.

 e. Til det viktige innlegget til Mathilde om kunnskap: Figuren under kunne ha inkludert smarttelefonen med tilgangen til kunnskap via internett. I dag har langt fleire integrert telefon, kamera og nett-tilgang, enn dei som hadde fasttelefon i 1990. Kva er vel meir utjevnande enn tilgang til kunnskap! For ein tusenlapp kan eg benytta Word, Excel og Power Point til å skriva denne mailen, til ein årskostnad inklusiv mobilrekningen, tilsvarande mindre enn 10 kroner dagen; alternativt finansiert gjennom den opprinnelege og latterleggjorde skatteletten til folk flest!

 

I sum: Solid grunnlag for å hevda at forskjellane aldri har vore mindre i Norge!

Eller er det på dette området kun lønnslippen – den aller smalaste definisjon av inntekt- som skal leggjast til grunn, mens på inntekta til dei rike så skal eit konstruert utvida begrep nyttast?

Og betyr ikkje økonomi noko, så lever norske menn 6 år lengre enn i 1994!

Veksten i velferd over statsbudsjettet er på ca. 300 milliardar kroner. "Kun" vel 100 milliardar av ekstra velferd er oljefinansiert.

 

2. Det har kome to rapportar tilknytta ulikheit siste to veker.

Den første frå SSB er nevnt i pkt 1.d over.

Den andre er Frischrapporten, med den oppsiktsvekkjande konklusjonen: Høgare formuesskatt gir fleire arbeidsplassar! 

 Syretesten til SV består av to deler:

1. Anbefalar no SV dobla eller den 3-dobla formuesskatt?
2. Kan SV finna ein einaste bedriftseigar som ville tilsetja fleire folk ved ilagt større formuesskatt?

 

Etter Frischrapporten snakkar venstresida som om den bekrefta tidlegare utgreiingar, med liten effekt av redusert formuesskatt.

Som figuren over viser, er investeringsnivået opprettholdt etter oljekrisa 2015, i motsetning til under finanskrisa 2008. Så er spørsmålet: Er denne suksessen kun relatert til redusert formuesskatt? I såfall må jobbskaparane ha behandla spart formuesskatt separat frå spart selskapsskatt! Benytta dei akkurat den delen av skatteletten som LO-Gerd hevda, til å fylla opp lommene?

 

Arbeiderpartiet sine fordelingsøkonomar Schelderup og Møen står bak 2 av desse rapportane som skal visa at redusert formuesskatt har liten betydning for investeringane, sjølve grunnlaget for vår velferd:

1.  Schelderup er fagøkonomen bak Scheel-utvalget som konkluderar at reduksjon i selskapsskatten har større effekt på investeringar enn redusert formuesskatt. Men om «arbeid til alle er jobb nr 1», vil ein vel nytta begge tiltak?

Vidare hadde Schelderup dette fagøkonomiske argumentet at «tilgangen på kapital synes god i norsk næringsliv». Dette er riktig -for den attraktive oljeindustrien sin del. Men kva med SMB-sektoren, hovedmålgruppa for Frischrapporten? Nei, viktigaste kapitalkjelde for SMB er eigaren! Bankane gir knapt nok lån til store deler av denne sektoren, sjølv med pant i bolig til aksjonæren.

 

2. Kollega Møen skreiv i konklusjonen til den famøse masteroppgåva ved NHH
   https://openaccess.nhh.no/nhh-xmlui/bitstream/handle/11250/169879/Sakkestad_og_Skarsgaard_2013.pdf?sequence=1&isAllowed=y

at «Basert på tall for 70.000 bedrifter viser vår analyse at det ikke er grunnlag for å hevde at bedrifter får problemer som følge av at de må betjene eiers formueskatt.»

Nesten ingen har ettergått rapporten, der 1.500 av dei mest solide eigarane er plukka ut og lagt til grunn for konklusjonen. Men som tabell 6.3 under viser, fekk mellom fem og ti tusen småbedriftseigarar ilagt større formuesskatt enn heile årsresultatet for selskapet!

For 2011 tilsvarde dette om lag ein tredjedel av jobbskaparane som betalte formuesskatt. Tenk det, ein tredjedel!

 

2. Og til slutt Menon-rapporten, som likt med Scheel-utvalget viste at redusert selskapsskatt ga større investeringar enn redusert formuesskatt.

• Igjen: Om overordna mål er «Arbeid til alle», benyttar ein vel begge tiltak?
• Menon peikar på effekten av investeringar, ikkje sysselsetjing.
• Større skatt betyr mindre handlingsrom for jobbskaparen, til eksempelvis å investera i konkurransedyktig teknologi.
• Menon undervurderte diverre grovt estimatet på effekten av formuesskatten. Sosialøkonomane har lite erfaring frå privat næringsliv. Såleis er grunnlaget for analysen begrensa til investeringar i hardware. Investeringar i eit markedsapparat, markedsføring og salgsarbeid, er noko av det som gjer at Menon undervurderar effekten.

Det er på tide å be opposisjonen forklara kvifor skatteinntektene i 2019 var 150 milliardar kroner over 2013-nivå!

Til slutt -om Frischrapporten side 3 er forstått riktig, hevdar rapporten at

«Vi finner ingen effekter av formuesskatten på foretakets investeringer»

https://www.regjeringen.no/globalassets/departementene/nfd/dokumenter/vedlegg/sluttrapport-til-nfd3331986.pdf

Dette er oppsiktsvekkjande, og må ikkje takast for god fisk. Det vert som å akseptera ein motsatt konsekvens: Større formuesskatt skal då ikkje ha negativ effekt på investeringane. Implisitt: Skattekostnad påvirkar ikkje investeringsnivået! Som om jobbskaparane hadde så god likviditet at skatteskjerping ikkje påvirka investeringsbeslutningen.

Det er berre å sjå på figuren under på andel selskap som gjekk frå overskot til underskot gjennom 8 Raud-Grøne år. Den seier det meste: Industrien hadde så dårlege rammevilkår at andelen selskap som betalte skatt i industrien gjekk frå majoritet til minoritet. Ned frå 54% til berre 42%. 

  

Det vart mange tapte jobbar i denne konkurranseutsette næringa, 2005 - 2013.

Dei 30.000 som tapte jobbane sine - hadde ein einaste ein av desse tru på at næringsfiendtleg politikk og ein ekstra skatt på arbeidsgivar ville gitt dei jobben tilbake? 

Takk for svar, her kjem eit 6. argument som torpederar påstanden om aukande forskjellar; dei har jo aldri vore mindre!

 

Som de registrerte Politisk kvarter måndag., bekrefta den internasjonalt mest meritterte økonomen ved UiO, Kjetil Storesletten, kritikken mot Frischsenteret og rapporten som vart ivrig referert til i trontaledebatten.

Storesletten samanlikna tolkninga av rapporten med ei ny form for ei Sareptas krukke og avslutta noko slik:

No vil vel alle land med behov for fleire arbeidsplassar kombinert med større skatteinntekter strøyma til den nye variant av den norske modellen.

På direkte forespørsel til Storesletten vedr. min kritikk av den famøse masteroppgåva frå NHH som skapte så masse støy for Erna og Sanner i debatten før 2013 valget, svarde han (i utdrag):

"Jeg er 100% enig med deg i at konklusjonen i den masteroppgaven du refererer til ikke er gyldig fordi de ser på et veldig spesielt utvalg. Men det er problematisk når folk som Møen og Scheldrup refererer til denne oppgaven som om den hadde tilstrekkelig kvalitet til å trekke konklusjoner for optimal poltikk. Jeg tar med meg dine kommentarer. Noen burde se nærmere på dette"

https://www.nrk.no/valg/2013/formuesskatt-rammer-ikke-bedrifter-1.11177229

Metodikken var slik at studentane plukka ut 1500 verksemder -2,2% av utvalget- med god likviditet og lite gjeld og fann naturlegvis at desse hadde lite problem med skatterekningen. Dette var greit nok, men så gjorde dei konklusjonen gyldig for øvrige 68.000 småbedriftseigarar som studien omfatta!

Seinare har så Ap sine fordelingsøkonomar Møen og Schelderup legitimert studien, mellom anna i Scheel-utvalget sin rapport (med Schelderup som fagøkonom), utvalget som konkluderte at ein burde redusera selskapsskatten heller enn formuesskatten. Dei klarde å gjera ei villedande studentoppgåve til del av premissane for eit nytt skattesystemet!

 

Til trontaledebatten fylt opp med påstandar om aukande forskjellar. 

Venstresida hadde ingen innlegg om finansieringa av alle gode tiltak; her er eit 6. argument i favør av mindre forskjellar enn før.  Korleis kan dei hevda at det er dei nederste ved bordet som betalar for skatteletten til dei rike?

Fakta er at over 10-års perioden 2008 – 2018, er det slik at

• for øverste desil er den såkalte «skatteletten" ei auke frå 2008 der dei betalte 120 milliardar i skatt, til over 180 milliardar kroner i personskatt i 2018.
• Dei «nederste ved bordet», definert som skattebetalarane i dei to nederste desil, har fått forsterka den direkte og indirekte velferd over statlege og kommunale budsjett med heile 118.000 kroner!
• Denne veksten i velferd over 10-års perioden gjeld sjølvsagt samtlege skattebetalarar (over 17 år). Men mens øverste desil betalar rekningen sjølv, samt mange andre sin velferdsrekning i tillegg, betalar dei to nederste desil -i form av personskatt- kun 800 kroner meir for dei 118.000 ekstra velferdskronene!
• I tillegg betalar dei i gjennomsnitt berre 13.000 kroner meir i form av moms, trygdepremie og ymse former for brukarbetaling som kommunalt barnepass (slik eg les SSB sine tal; Peder må kvalitetssikra eksakte tal)
• Heldigvis ga gevinsten i oljelotteriet både små- og store skattebetalarar 34.000 kroner ekstra over statsbudsjettet, samanlikna med 2008 – nivået.
• Så kjem største komponent til dei nederste ved bordet (inntekt under 250.000 kroner): 52.000 kroner! Kvar kjem den frå? Rekande på ei fjøl på grunnlag av eit samfunn med  små forskjellar, høg tillit, 3-part samarbeidet og den norske modellen?

 

Det ekstra skattebidraget på 61 milliardar kroner kjem frå «dei rike». Allokert i heilheit til dei 20% nederste, 850.000 av dei som betalar aller minst skatt, tilsvarar bidraget frå øverste desil, eit løft av heile gruppa med 52.000 kroner!

Mot denne bakgrunn og påstandane frå talarstolen på Stortinget om dei lågtløna som betalar skatteletten til dei rike, er det grunnlag for å hevda at det er grov løgn og berre egna til å villeda velgjarane i sitt valg av kurs for landet.

Dette blogg innlegget er i det store og heile basert på e post frå Ole Hauso.

mvh

Ove Trellevik